De Rode Vaan, 30/4/1945 © KBR

75 jaar geleden - Het ontstaan van het Algemeen Belgisch Vakverbond (ABVV)

Op 28 en 29 april 1945 vindt in het Volkshuis te Brussel het fusiecongres plaats van het Belgisch Vakverbond, het Belgisch Verbond der Eenheidssyndicaten, de Mouvement Syndical Unifié en het Algemeen Syndicaat der Openbare Diensten. De nieuwe structuur wordt het Algemeen Belgisch Vakverbond. Dit congres past in de logica van de omwentelingen die de syndicale wereld meemaakte tijdens de oorlog en is de uitkomst van lange discussies die sinds de Bevrijding tussen de verschillende tendensen gevoerd werden.

De Duitse aanval van 10 mei 1940 leidt tot de verspreiding van de leiding van de vakbonden. Na enkele weken komt een aantal syndicale leiders terug naar België. Ze zetten hun taken verder, vooral de uitkering van de werkloosheidsuitkeringen.

Maar ook in syndicale kringen laat de zomer van 1940 sporen na. In de herfst van 1940 lijkt een nieuw Belgisch Vakverbond, geheel in de tijdsgeest, te beantwoorden aan de lokroep van het corporatisme. Zo ziet de Unie van Hand- en Geestesarbeiders (UGHA) onder leiding van Hendrik de Man, de laatste voorzitter van de Belgische Werkliedenpartij het licht. Deze nieuwe structuur die aan de wensen van de bezetter beantwoordt, verenigt, tenminste op papier, alle syndicale organisaties. Ook al zal de UGHA vlug uitdoven, toch is de organisatie wat ledenaantal betreft, de belangrijkste collaborerende organisatie.

Het syndicaal verzet organiseert zich snel, zowel aan christelijke als aan socialistische kant en leidt tot de oprichting van clandestiene syndicale structuren. De communistisch geörienteerde Syndikale Strijdcomités, liggen aan de basis van vele stakingen en sabotage-acties in de Waalse industriebekkens. Ze geven ook talrijke clandestiene kranten uit.

In de provincie Luik en in Henegouwen, laat de persoonlijkheid van André Renard grote indruk na. Zeer zwak teruggekeerd als krijgsgevangene, in mei 1942, na twee jaar gevangenschap zal hij mee aan de basis liggen van de Mouvement Syndical Unifié, die vooral pleit voor een syndicale beweging onafhankelijk van politieke partijen.

Kortom, bij de bevrijding is de linkse syndicale wereld niet meer dezelfde als aan de vooravond van de oorlog. Er moeten nieuwe evenwichten gezocht worden. Sommigen dromen van een syndicale beweging die alle stromingen verenigt maar zowel de katholieken als de liberalen staan hier weigerachtig tegenover.

De vier organisaties die fusioneren vertegenwoordigen dus de linkse vakbonden. Wat betreft het aantal aangeslotenen is het Belgisch Vakverbond met zijn 248.259 leden de grootste, het Belgisch Verbond der Eenheidssyndicaten telt 165.968 leden, de renardistische stroming van de Mouvement Syndical Unifié 59.535 en het Syndicaat der Openbare Diensten 51.769. Elk van deze instanties wou vertegenwoordigd zijn in de schoot van het nieuwe ABVV, wat leidde tot enig tandengeknars omdat sommigen vonden dat ze niet vertegenwoordigd waren in verhouding tot hun numerieke sterkte. Alles draait om het maken van een compromis en in de princiepsverklaring wordt elk woord gewikt en gewogen. Bepaalde kwesties liggen erg gevoelig, zoals het verbod op cumul van politieke en syndicale mandaten. Die maatregel zal het halen, weliswaar met een krappe meerderheid maar zal pas in voege treden na de volgende verkiezingen. De nieuwe organisatie wil ook onafhankelijk zijn van de politieke partijen. Ook dit is een grote aanpassing, wetende dat het vooroorlogse Belgisch Vakverbond integraal deel uitmaakte van de Belgische Werkliedenpartij, op basis van een systeem van collectieve aansluiting. De nieuwe Belgische Socialistische Partij is voortaan gebaseerd op een systeem van individueel lidmaatschap. Alle problemen zijn echter nog niet van de baan. Zo moeten de banden met de mutualiteiten ook geherdefinieerd worden. Er kan geen sprake meer van zijn leden van het nieuwe ABVV te verplichten aan te sluiten bij de socialistische mutualiteiten.

Kortom, het congres is er een van de compromissen dat de erfenis meesleept van de omwentelingen teweeg gebracht door de oorlog. Het nieuwe ABVV wordt officieel gelanceerd ter gelegenheid van de 1 mei-vieringen van 1945.

Als u hier meer wil over weten, het CegeSoma/Rijksarchief bewaart verschillende fondsen over het clandestien syndicalisme. De clandestiene pers kan u raadplegen op https://warpress.cegesoma.be/.

Chantal Kesteloot