Het CegeSoma, Luchtvaartsquare (Brussel)

Het CegeSoma

Het Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij is het Belgisch expertisecentrum met betrekking tot de twintigste-eeuwse conflictgeschiedenis. Het centrum vormt sinds 1 januari 2016 de vierde Operationele Directie (OD4) van het Rijksarchief van België (zie programmawet van 26 december 2015 en koninklijk besluit van 23 mei 2016). 
Onze inhoudelijke prioriteit ligt bij de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, inclusief hun voorgeschiedenis en oorzaken, hun impact en gevolgen op de lange termijn, de collectieve herinnering en het maatschappelijke debat over deze erfenis. Onze kerntaken zijn wetenschappelijk onderzoek, publieksgeschiedenis, documentatie en digitalisering.

De geschiedenis van het centrum

Het Navorsings- en Studiecentrum van de Geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog (NSGWO) werd op 13 december 1967 opgericht, met als doel het "nemen van alle noodzakelijke maatregelen om documenten of archieven met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog in België, alsook de voorgeschiedenis en de gevolgen, te inventariseren, te bewaren en te selecteren" (Belgisch Staatsblad, 10 februari 1968, nr. 29, p. 1259-1261).

Het centrum in de Résidence Palace van 1993 tot 2004.

Oorspronkelijk werkte het centrum onder toezicht van het Rijksarchief van België en stond het onder voogdij van het ministerie van Nationale Opvoeding.

In 1969 ging een ploeg van zes onderzoekers van start, die pionierswerk verrichtte met betrekking tot de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Zo publiceerde José Gotovitch, samen met Jules Gérard-Libois, in 1971 het standaardwerk L'An 40. Vanaf het begin maakte het centrum ook deel uit van het Internationale Comité van de Geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog.

Daarnaast richtte het centrum zich ook op het systematisch verzamelen van belangrijke archieffondsen over de periode 1939-1945 en het opzetten van een rijke bibliotheek die geleidelijk aan steeds meer thema's ging omvatten. De fotocollectie van het centrum is vanaf het begin één van de uitgebreidste van Europa wat de Tweede Wereldoorlog betreft. Zij werd de laatste jaren nog verder aangevuld.

De digitalisering van de collecties startte in de vroege jaren negentig met de foto's en werd vooral vanaf 2000 intensiever aangepakt.

Om zich meer open te stellen naar de buitenwereld organiseert het centrum vanaf de jaren tachtig maandelijkse seminaries en sinds de jaren negentig internationale colloquia. Ook startte het centrum steeds meer onderzoeksprojecten.

Het huidige CegeSoma in de Luchtvaartsquare in Anderlecht

 

Op 10 januari 1997 veranderde het centrum van naam en werd het SOMA geboren, het Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij. Het onderzoeksveld breidde zich uit tot de geschiedenis van de conflicten van de 20ste eeuw (zie het mission statement). In september 2011 werd de sector Publieksgeschiedenis opgericht, naast de sectoren Documentatie en Academische Activiteiten, om de wetenschappelijke inzichten beter toegankelijk te maken voor een ruimer publiek. Het groeiend belang van de digitale technologie leidde tot de oprichting van de sector Digitalisering in januari 2016.

Op 1 januari 2016 werd het CegeSoma geïntegreerd in het Rijksarchief van België, waarvan het nu de vierde Operationele Directie uitmaakt (OD4). Sinds 2021 is het overgrote deel van het archief overgebracht naar het Algemeen Rijksarchief 2 – depot Joseph Cuvelier. Het beheer ervan is echter nog in handen van het CegeSoma.

Vandaag werken er een twintigtal mensen. Het vast wetenschappelijk kader telt tien wetenschappers (onder wie de verantwoordelijke van de operationele directie).