75 jaar geleden - Terugkeer van de eerste krijgsgevangenen

Maandag 26 maart 1945 - Die maandagmorgen dromt een dichte menigte samen aan het Zuidstation in Brussel. Op dat ogenblik komen namelijk de eerste Belgische krijgsgevangenen aan die door Sovjettroepen werden bevrijd in Oost-Pruisen.
Vijf jaar eerder waren deze mannen tijdens de Achttiendaagse Veldtocht van hun vrijheid beroofd. In september 1940 bevonden zich zowat 225.000 Belgische krijgsgevangenen in Duitsland. Vanaf… 14 juli wordt met een decreet van Hitler een voorkeursbehandeling gegeven aan de Vlamingen terwijl de Walen er geen krijgen. Bijgevolg worden de Vlaamse krijgsgevangenen – en al wie erin slaagt zich daarvoor te laten doorgaan – vrijgelaten in de periode augustus 1940 – maart 1941. De Walen moeten in gevangenschap blijven. In totaal zijn er dan nog 82.136 krijgsgevangenen, waaronder 5.459 officieren, bijna allemaal Franstaligen. Mondjesmaat worden er een aantal (12.960) vrijgelaten om medische redenen. Sommige gevangenen slagen erin om te ontsnappen (770 geslaagde ontsnappingspogingen). Anderen overlijden in gevangenschap (1.679 geregistreerde gevallen).

Voor vele families volgen vijf lange jaren van afwachten en blijven hopen. Sommigen willen niet werkloos blijven toezien: vanaf de herfst van 1940 wordt er betoogd voor de vrijlating van de krijgsgevangenen. In de lente van 1942 wordt in Wallonië een grootschalige petitie opgezet om de vrijlating van de krijgsgevangenen te eisen. De levensomstandigheden en het onderkomen van de krijgsgevangenen zijn vaak zeer slecht; de soldaten worden ook verplicht te werk gesteld, waaronder in de oorlogsindustrie, hetgeen niet toegestaan is volgens de Conventie van Genève.

Zeer begrijpelijk dus dat op 26 maart het geluk niet meer op kan… Op het perron wachten velen met ontroering op de trein uit Parijs. Aan boord bevinden zich vijfendertig gerepatrieerde Belgische krijgsgevangenen. De omzwervingen van hun terugkeer brachten heen eerst naar Odessa, en vervolgens werden de Zwarte Zee en de Bosporus overgestoken richting Marseille. Naast de ministers van Landsverdediging en voor Oorlogsslachtoffers is ook de muziekkapel van de grenadiers aanwezig. Op hetzelfde ogenblik worden de meeste Stalag en Oflag geëvacueerd: voor vele krijgsgevangenen begint dan een lange voettocht. De bevrijde krijgsgevangenen worden opgevangen door Britse, Amerikaanse en Sovjettroepen en worden geleidelijk aan gerepatrieerd. Medio september 1945 is de overgrote meerderheid bevrijd.

Chantal Kesteloot