Belgische idee en antiseparatisme

Belgische idee en antiseparatisme

Beschrijving van het bestand :

In maart 2007 startte de Archiefafdeling met de prospectie rond “Belgische idee en antiseparatisme”. Het project hoopt het archivalisch erfgoed van bewegingen en verenigingen die zich sinds de Tweede Wereldoorlog voor de eenheid van het land inzetten, te valoriseren. De resultaten overtroffen onze verwachtingen.

Het politieke jaar 2007 zal gekenmerkt blijven door de moeilijke regeringsvorming na de verkiezingen van 10 juni. Die institutionele crisis deed bij een aantal medeburgers een bepaalde ongerustheid over de toekomst van het land ontstaan. Dat vertaalde zich in een aantal initiatieven die deze angst voor separatisme wilden verwoorden en de solidariteit tussen de twee landsdelen verdedigen.

In feite zagen dergelijke manifestaties bij elk groot communautair conflict het licht, in het bijzonder in de jaren 1960 of in de periode 1975-1995, als gevolg van de talrijke staatshervormingen. Sommige ontstonden uit persoonlijke initiatieven. De meeste kwamen echter uit een netwerk van zich apolitiek noemende organisaties, maar met wel als doel de verdediging van de eenheid van het land.

Het Soma begon dit project vanuit de betrachting de geschiedenis van deze miskende actor in het licht te stellen. De bewust brede benaming “Belgische idee en antiseparatisme” liet toe de ganse verscheidenheid van pro-Belgische gevoelens (unitarisme, unionistisch federalisme, provinciaal federalisme, patriottisme, gehechtheid aan de monarchie, kolonialisme, nationalisme…) te verkennen. In totaal werden tot dusver een vijftiental archief- en documentatiefondsen verworven.

Het gaat hoofdzakelijk om persoonsarchieven van leden en verantwoordelijken van deze organisaties [nrs. AA 2052 (Jean Marie De Wulf), 2067 (Pierre Houart), 2073 (Olivier Coene), 2075 (Frank Ödberg), 2078 (Jean Solé), 2086 (Luc Rijckaert), 2101 (Michel Breydel de Groeninghe) en 2102 (Jean-Pierre de Crayencour)]. Deze archieven tonen de continuïteit van de activiteiten van hun vormers doorheen diverse partijen of verenigingen sinds de jaren 1950, net zoals hun betrokkenheid bij culturele kringen en denkgroepen. Zij laten eveneens toe de invloed van andere hedendaagse ideeënstromingen op de pro-Belgische bewegingen en hun opvattingen over de natie te onderzoeken (pacifisme, antifascisme, anticommunisme, milieupolitiek, Derde Wereld…).

Daarnaast bereikten ons ook fondsen van organisaties die bekommerd waren over de conservatie van hun archieven. Dat geldt bv. voor Pro Belgica (AA 2088), een in 1975 gestichte patriottische en monarchistische vereniging. De organisatie werd opgericht door prins François de Merode, nadien achtereenvolgens voorgezeten door generaal Emile Janssens, generaal Jules Everaert en prinses Rosalie de Merode. We verwierven eveneens de archieven van het Comité van de Vlam (AA 2104), die sinds zijn oprichting in 1951 de manifestaties bij het Graf van de Onbekende Soldaat beheert. De archieven van deze herdenkingsorganisaties zijn zeer volledig en wijzen op het belang van de ‘lieux de mémoire’ voor zulke verenigingen.

Onderstrepen we ook de positie van oud-strijdersverenigingen in de antiseparatistische beweging. De oorlogservaringen en de hoop op een bevrijd België creëerden bij hen een bijzonder beeld van het vaderland. Hun archieven tonen hoe de ‘fraternelles’ zich gemobiliseerd hebben voor de erkenning en verbetering van het statuut van hun leden, via een uitgesproken patriottisch discours [Nationaal Verbond der Oorlogsontsnapten (AA 2063), Belgen Eén (AA 2074)].

 De inhoud van die archieven laat toe ze in relatie met gelijkaardige reeds op het Soma bewaarde archieven te onderzoeken. De archieven kunnen ons beter de heterogene pro-Belgische, antiseparatistische beweging leren begrijpen; meer in het algemeen dit bepaald deel van het Belgisch middenveld van de tweede helft van de twintigste eeuw. We hopen dat dit succesvol initiatief ook andere personen en organisaties zal inspireren om hun archieven aan het Soma over te maken.

Voor meer informatie :

  • Bijdragen tot de Eigentijdse Geschiedenis, n°3, Brussel, Soma-Ceges, 1997.
  • Francis Balace, Gaston Braive et Alain Colignon [et alii], De l'avant à l'après-guerre. L'extrême droite en Belgique francophone, Bruxelles, De Boeck, Collection Politique et Histoire, 1993.