EHRI-PP General Partner Meeting Praag 17 mei 2022. “Alsof je twaalf partijen schaak tegelijk speelt”.

Een van de hoogtepunten voor het EHRI-consortium is de General Partner Meeting, de jaarlijkse of zesmaandelijkse  bijeenkomst van vertegenwoordigers van alle betrokken partnerinstellingen. Mensen die meestal ver van elkaar werken in landen over de hele wereld, maar allemaal met een speciale belangstelling voor het onderzoek naar de Holocaust, kunnen mekaar dan fysiek op één plaats ontmoeten. Deze keer reisden meer dan vijftig mensen af naar Praag. Zij vertegenwoordigden er de instellingen die bij het EHRI-PP-project betrokken zijn, waaronder het Rijksarchief-CegeSoma. EHRI-partner, het Masaryk Institute and Archives van de Tsjechische Acadmie voor Wetenschappen trad op als gastheer voor de bijeenkomst in de Univerzita Karlova (Karelsuniversiteit), het Karolinum. De laatste keer dat het EHRI-PP-consortium fysiek kon samenkomen voor een General Partner Meeting was in februari 2020 in München, voor de uitbraak van de corona-epidemie. Dat verleende de vergadering dit jaar een speciale glans.

Oekraïne

Ondanks de blijdschap om het elkaar in persoon weerzien, werd het gebeuren toch overschaduwd door zorgen om het personeel van de EHRI-3-partner, het Center for Urban History of East Central Europe in Lviv, Oekraïne. Na de opening van de General Partner Meeting door Reto Speck, co-directeur van EHRI, en Prof. Eva Zažímalová, voorzitter van de Tsjechische Academie voor Wetenschappen, werd de eerste sessie gewijd aan EHRI en de oorlog in Oekraïne. Er werd on-line contact gelegd met Taras Nazaruk, co-directeur en hoofd van de digitale geschiedenisprojecten in het Centrum in Lviv. Taras sprak ons toe vanop een groot scherm en vertelde over de moeilijke toestand voor hemzelf en het Centrum en hoe ze er toch nog in slaagden hun werk voort te zetten. Het Centrum biedt ook onderdak aan vluchtelingen uit alle delen van het land voor ze verder reizen. Intussen werden al de eerste stappen gezet om oorlogsgetuigenissen op te tekenen voor het  archief. Het Centrum is vastbesloten actief te blijven en zo lang mogelijk voort te werken. Taras zelf kan evenwel van het ene ogenblik op het andere opgeroepen worden om dienst te doen in het Oekraïense leger.

Na deze ontroerende sessie was het wat moeilijk om voort te gaan met de rest van het programma.

Maar gezien deze general partner meeting gewijd was aan de voorbereiding om EHRI uit te bouwen tot een permanente European Holocaust Research organisatie, voelde iedereen niettemin aan dat het begrijpen en herdenken van het Europees verleden en het opzetten van een Europees netwerk nu urgenter is dan ooit.

De statuten van een toekomstige EHRI-ERIC

Het doel van EHRI-PP is om EHRI om te vormen van een reeks projecten tot een permanente onderzoeksinfrastructuur met rechtspersoonlijkheid. Eerder was al gebleken dat de rechtsvorm van een European Research Infrastructure Consortium (ERIC) het best aan de noden van EHRI beantwoordt. Werkpakket 2 van EHRI ‘Governance en juridisch werk’ (Governance and legal work), dat geleid wordt door het Rijksarchief-CegeSoma, heeft als één van haar belangrijkste taken om de statuten van de toekomstige ERIC te schrijven. Tijdens de general partner meeting in Praag kon werkpakket 2 een eerste volledig ontwerp van statuten presenteren. Deze tekst zal nu nog verder besproken worden met de relevante stakeholders, meer bepaald de board of governmental representatives, waarin ook België is vertegenwoordigd. EHRI zal een zogenaamde ‘gedistribueerde’ onderzoeksinfrastructuur worden. Naast de centrale zetel, gevestigd in Amsterdam (Nederland is immers het beoogde gastland van EHRI-ERIC) zullen in de verschillende landen die lid (of waarnemer zijn) van het ERIC national nodes (nationale knooppunten) actief zijn.

Een national node is een nationaal netwerk van Holocaust-gerelateerde onderzoeksinstellingen, archieven en musea, waarbij één van hen als centrale coördinator optreedt. In Tsjechië is dit knooppunt al ver gevorderd en een panel van de daarbij betrokken personen – Prof. Štěpán Jurajda, CERGE-EI en vice-minister voor wetenschap, onderzoek en innovatie, Marek Višinka van het ministerie voor onderwijs, jeugd en sport, Prof. Jan Hajič, LINDAT/CLARIAH-CZ, Karelsuniversiteit, en Dr. Michal Frankl, EHRI-CZ, Masaryk Institute and Archives – vertelde de aanwezigen wat je kan verwachten bij het opzetten van zo’n node en welke uitdagingen en moeilijkheden je kunt ondervinden.

Later in de namiddag werd een speciale vergadering georganiseerd over de ontwikkeling van national nodes in verschillende landen en de vooruitgang die al werd geboekt. Michal Frankl, de coördinator van dit proces, merkte op: ‘Het voelt aan alsof je tegelijk twaalf partijen schaak speelt, die elk op een ander ogenblik gestart zijn en in een ander stadium verkeren’. Toch blijken de zaken in veel landen er goed voor te staan; naast Tsjechië hebben Nederland, België, Polen, het Verenigd Koninkrijk, Slovakije, Israël, Duitsland en vooral Oostenrijk al een hele weg afgelegd. In België organiseerden Kazerne Dossin en het Rijksarchief-CegeSoma op 16 juni al een derde workshop met potentiële instellingen die interesse hebben om deel uit te maken van de Belgische national node.

Naast structuren is er ook nood aan een specifiek aanbod en een specifiek beleid voor het onderzoek, voor de gebruikers en last but not least voor de technologische ontwikkeling. Centrale vragen daarbij zijn : wat is de doelgroep van EHRI, wat zijn de kerntaken? Wat kan EHRI zijn gebruikers aanbieden, voortbouwend op wat al bestaat, bij voorbeeld het EHRI-portaal, het opleidingsprogramma en de beurzen? Hoe kan EHRI communiceren en zijn doelpubliek bereiken? De rest van de General Partner Meeting werd besteed aan presentaties en discussies over dit ‘work in progress’, dat moet resulteren in een Business and Implementation Plan. Na de eerste dag in Praag was de volgende dag voorbehouden voor werkgroepen waar het werk meer in detail en soms in kleinere groep besproken werd.

Optimisme

Al bij al werd de bijeenkomst met een algemeen gevoel van optimisme afgesloten. De start van een permanente EHRI in januari 2025 is een realistisch en bijna tastbaar doel.
De meeste deelnemers genoten, na twee jaar van langere of kortere lockdowns, ook van de informele kant van de vergaderingen en van het gebruikelijk consortiumdiner.

(Delen van dit artikel werden overgenomen van de EHRI-website) - Foto’s van Vlasta Mádlová, Masaryk Institute and Archives van  de Tsjechische Academie voor Wetenschappen.