De digitalisering van de brochures van het CegeSoma, een werk in uitvoering!

De collectie brochures van het CegeSoma - afkomstig van het INBEL-fonds (het vroegere Belgische informatiebureau in Londen) - is lange tijd geklasseerd onder de code "Br B..." en vervolgens "BB...", na een algemeen beraad van ons wetenschappelijk team toen de bibliotheek van onze instelling haar eerste stappen zette. Dit was begrijpelijk.  Ook al vertoonden deze brochures in zeer synthetische vorm meer dan één overeenkomst met "normale" werken, toch hadden zij een fundamenteel ander doel : zij hielden alle rechtstreeks verband met oorlogspropaganda, zij verdedigden alle een zaak (die van het land in oorlog waarvan zij uitgingen) en zij gaven alle uiting aan een bepaald politiek standpunt (zelfs wanneer zij sociaaleconomische of culturele thema's behandelden). Bovendien gaven vele van hen, op een soms verdoken manier, door hun inhoud of hun afbeeldingen uitdrukking aan een "momentum" in het verloop van het conflict. Tenslotte heeft deze rijke documentaire collectie van enkele duizenden titels een zeker esthetisch belang: zowel aan de kant van de As als aan die van de Geallieerden hebben de beste grafische ontwerpers zich ingespannen om omslagen te ontwerpen die soms verleidelijk waren, soms opvallend, en altijd de aandacht trokken... en de potentiële klant ertoe aanzetten om naar de tekst te gaan.

Toen verstreek de tijd en werden de brochures in de algemene collectie geplaatst, en verdreef het ene idee van indeling het andere. Vooral omdat ze vaak gebruikt zijn, zijn ze niet goed verouderd; het papier uit de oorlogstijd bleek van slechte kwaliteit. Om het voortbestaan ervan zoveel mogelijk te verzekeren, heeft de directie van het Centrum daarom drie jaar geleden beslist om over te gaan tot de digitalisering van de belangrijkste stukken van deze collectie, te beginnen met de titels over de collaboratie en extreem-rechts-nationalisme (NL/Fr) tijdens het interbellum. Dirk Luyten en Alain Colignon selecteerden een groot corpus van documenten die representatief zijn voor deze politieke stromingen en formaties, die vervolgens zorgvuldig werden gedigitaliseerd  om ze raadpleegbaar te maken in de leeszaal. Maar de operatie is nog lang niet voorbij. Ze wordt nu voortgezet door andere onderzoeksgebieden aan te pakken, maar nog steeds gericht op het Belgische kader en met handhaving van het beginsel van de beredeneerde selectie, zoals dat in het begin werd toegepast. Wij behandelen nu de bevoorradingsvoorwaarden, de bescherming van de burgerbevolking, het culturele leven, de hygiëne, het antisemitisme, de krijgsgevangenen, enz. Enkele honderden nieuwe brochures, zorgvuldig gedigitaliseerd door Soumaya Bounekoub, zullen ook raadpleegbaar zijn  nadat  ze volledig zijn behandeld (kwaliteitscontrole en OCR, wat het onderzoek vergemakkelijkt omdat op elk mogelijk woord kan worden gezocht), eerst in de leeszaal, later ook online.

Maar potentieel is het werk verre van af, want het zou heel goed kunnen worden voortgezet voor de andere bezette en niet-bezette landen van het Oude Continent, en zelfs voor Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Japan, aangezien onze documentaire collectie in dit opzicht zeer rijk is.

Tot slot een belangrijke opmerking. Het gezegde "de mooiste vrouw ter wereld kan alleen geven wat zij heeft", in acht genomen, moeten we stellen dat waar het CegeSoma goed voorzien is van producties uit de collaboratie of, meer in het algemeen, pro-Duitse producties, dan is zij minder goed voorzien van brochures over het Verzet. Afgezien van het feit dat het Verzet, om goede redenen, niet goed gevestigd was en niet zwaar gesubsidieerd werd door de bezetter, hield het zich meer bezig met het uitgeven van clandestiene bladen. Zijn werk werd slechts zeer sporadisch door de persen van de geallieerde landen doorgegeven, vooral in de tweede helft van het conflict.