Home » Publication » Walloon Federalism or Belgian Nationalism ?

Walloon Federalism or Belgian Nationalism ?

The Walloon Movement at the End of the First World War.

Walloon Federalism or Belgian Nationalism ? The Walloon Movement at the End of the First World War.

Een lang onbekende geschiedenis

Er is veel geschreven over de geschiedenis van de Vlaamse beweging en over de kapitale invloed van de Eerste Wereldoorlog op haar evolutie. De geschiedenis van haar Waalse alter ego tijdens dezelfde periode is veel minder gekend. Het gaat natuurlijk om een minder belangrijke actor, maar het blijft wel interessant om na te gaan of de radicale wind van 1912 een blijvende weerklank vond in de Waalse beweging

Men heeft lang gedacht dat de Waalse beweging een sluimerend bestaan heeft geleid van juli 1914 tot de lente van 1919. Tussen die twee data zou er niets of vrijwel niets gebeurd zijn. Door recent onderzoek moeten we die vaststelling nuanceren. De Waalse beweging was in bezet België en in Parijs helemaal niet inactief of stil. Meer nog, de Duitse bezetter interesseerde er zich ook voor. Wat was de weerslag van dit alles na de oorlog, toen het Belgisch nationalisme leek te triomferen ? Ook hier heeft het onderzoek zich vooral toegespitst op het Vlaams nationalisme, op het ontstaan van dat andere nationalisme in concurrentie met het Waalse, drager van een identiteit die noodzakelijk haaks stond op die van het Belgische vaderland. Kortom, een Vlaamse beweging diepgaand veranderd door de Eerste Wereldoorlog….

De Waalse beweging volop in beroering

Van wat naderbij bekeken blijkt ook de Waalse beweging diepgaand beïnvloed door de Eerste Wereldoorlog. We zijn ver van de aarzelingen die de vooroorlogse periode typeerden als het ging over de projecten tot staatshervorming. Vóór 1914 heeft de Assemblée wallonne nooit echt gedebatteerd over het federalisme en hoe dat vorm te geven, maar na de oorlog ligt dat helemaal anders. Tijdens de oorlog werden verschillende projecten, meestal in het geheim, voorbereid. Het jaar 1919 wordt gekenmerkt door erg levendige debatten: niet minder dan acht projecten, van een federalisme met twee of drie, tot een regionalisme worden voorgelegd aan de afgevaardigden van de Assemblée. Uiteindelijk haalt de stem van de gematigdheid het; het federalisme wordt voorlopig overboord gegooid.

Het belang van deze debatten

Meer dan honderd jaar later en nu België officieel een federale staat is geworden, zijn deze debatten nog in verschillende opzichten interessant en laten ze ons het huidige België beter begrijpen. Ze getuigen van een radicalisering binnen de Waalse beweging lang vóór het bekende « Congrès national wallon » van oktober 1945. Ze tonen hoezeer de oorlog de gedachten heeft beïnvloed. Ze geven al aan hoe moeilijk het is te kiezen tussen een federalisme met twee of met drie. Doorheen de debatten rijst ook de vraag naar de legitimiteit. Terwijl de Vlaamse beweging het etiket «activistisch» krijgt, wil de Waalse beweging  te allen prijze blijk geven van haar onberispelijke houding tijdens het conflict. Als de federalistische projecten uiteindelijk van tafel worden geveegd, is het omdat ze zouden kunnen herinneren aan de administratieve scheiding van de Duitse bezetter. En de Waalse beweging wil net eerst en vooral getuigen van haar onberispelijke patriotisme. De identiteiten zijn elkaars spiegelbeeld: de ene is gecompromitteerd en daartegenover staat de juiste keuze van de andere. Daarom en steeds in diezelfde optiek is er geen enkel begrip mogelijk voor welke vorm dan ook van Waals activisme. De beweging wil de overwinning legaal behalen. De toetreding van Jules Destrée tot de regering is één aspect van die strategie, het opgeven van het federalisme eind 1919 een ander… Daarbij komt nog de kwestie van de trouw aan België. De debatten van 1919 tonen al aan hoe een deel van de Waalse militanten al het einde van het unitaire België wenst. Maar de oorlog en de weerslag ervan zijn zware factoren op lange termijn… zowel in België als in het buitenland, zowel voor de Vlaamse beweging als voor haar Waalse tegenhanger.